Een kerk in Nederland

St. Benedictusberg Abdij

De kerk en het atrium zijn gerealiseerd in de verhouding van 3:8. Het onderstaande onderzoek is gebaseerd op een herziene studie van 7 tekeningen, die Dom Hans Van der Laan presenteerde op 12 december 1984 in een lezing. Hij wijzigde de verhouding naar 3:7.

Belangrijker is de methodologie die werd gepresenteerd in de studie. Hieronder volgen we stap voor stap de verhoudingen analyse die start bij het altaar en eindigt bij de totale ruimte.

Dom Hans van der Laan legt uit:

'De kerk van Vaals is dus ontworpen als zo'n lange zaal voorafgegaan door een atrium, begeleid door twee gallerijen en beëindigd door een dwarsgalerij. Het atrium zelf is aan vier zijden door een galerij omgeven. Boven de pijlerstellingen van de drie galerijen en de dichte achterwand van de zaal zijn random ramen aangebracht, eveneens in de vorm van de pijlerstelling die ht platte plafond dragen. De galerijen van de zaal evenals die van het atrium zijn plat afgedekt, de zaal zelf draagt een kap met pannendak.'

‘Voor de inpassing van de kerk in het geheel in de bestaande abdij van Boehm was een atrium nodig maar ik heb die noodzaak dankbaar aanvaard omdat het de mogelijkheid schiep galerijen en atrium tot een grote dichte onderbouw te maken, waarboven de open lantaarn van de ramen en het dak de eigenlijke zaal ruimte zou manifesteren’

'Voor mij zou de ruimte van het koor met het altaar, ongeveer vierkant moeten zijn met een smalle strook erachter voor de ceremonies omdat met het gezicht naar de gelovigen gecelebreerd zou moeten worden. Het gedeelte voor de gelovigen dat eraan vooraf moet gaan zou eveneens niet langer dan breed moeten zijn omdat bij een langere ruimte de betrokkenheid van de gelovigen bij de viering van de liturgie niet tot zijn recht zou komen. Ik had dus tot een totale ruimte met een oppervlak van 3:7 moeten komen maar ik ben niet verder gekomen dan een afgeleide van 3:7 namelijk 2:5 1/3 ofwel 3:8 zoals het nu gerealiseerd is.'

‘Voor het bepalen van de grootte van het gebouw is dan ook uitgegaan van de dispositie van het meubilair zoals die gevraagd wordt door het liturgisch gebruik en daarom in de eerste plaats van het altaar dat in dat gebruik centraal staat.

De hoogte van het altaar kan nauwelijks worden vastgesteld naar aanleiding van de gemiddelde lichaamslengte van de mens die staande achter het altaar moet functioneren. Deze hoogte ligt tussen de 95 en 100 cm. Als deze maat genomen wordt als kleinste maat van het kernblok met zijn verhouding van 3 : 4 : 5^1/3, dan krijgt het bovenblad de maten van zijn maximaal 175 x 132hetgeen overeenkomt met het liturgisch gebruik. Hierbij past dan een planum dat 7/4 maal zo breed is, d.w.z. + 3 meter

3 : 4 : 5^1/3is het elementair blok. Alle zijdes zijn gerelateerd als 3:4

De hoogte van het altaar is dan 100 cm.

‘Tussen de koorbanken en het planum wordt voor de ceremonies ongeveer 2 meter gevraagd, zodat de afstand tussen de koorbanken op 7 meter komt. De dubbele rijen van de koorbanken aan weerskanten van het altaar vragen dus samen 6 meter. Het geheel wordt dus 13 meter breed.’

Zodoende bedraagt de galerijbreedte 2/9 deel van de gehele kerkbreedte, hetgeen betekent dat de galerijen samen 3/7 beslaan en dus 4/7 deel overlaten. De totale kerkbreedte komt dus op 7/4 x 14 = 24^1/2 m.

III

Om uit te komen bij een grondoppervlak van 3 bij 7 moet de kerk dus een totale lengte hebben van 57 meter, een lengte die ook voor het bestaande gebouw is aangehouden.

De ordonnantie van het gehele gebouw kan nu uitgaande van deze grootste maat systematisch worden uiteengezet.

Bij een lengte van 54 meter komt dan de breedte op 23,20 meter.

Van dat oppervlak van 54 bij 23,20 wordt dan een derde deel afgenomen voor het atrium met maten van 23,20 x 17,50 meter.

17,50 m : 23,20 m = 3:4

De breedte van de achterste galerij krijgt weer een derde deel van de atriumbreedte, dat is 5,70 meter.

‘Voor de lengte van de eigenlijke zaal blijft dan nog 30,80 meter over, dat is 4/7 van de totale lengte van het gebouw.’

30,80 m : 54,00 m = 4:7

VII

De galerijen die een breedte beslaan van 2/9, 3 van de totale breedte van het gebouw zijn dus 4,90 breed en laten 13,40 over voor de breedte van de eigenlijke zaal.

Omdat door het atrium en de galerijen, zowel in de lengte als in de breedte, 3/7 van de totale maat wordt afgenomen heeft de zaalruimte die overblijft een grondvlak dat evenals dat van het gehele gebouw de verhouding vertoont van 3:7.

13,40 m : 30,80 m = 3:7

VIII

‘Aan de korte zijden van het atrium zijn de galerijen even breed als die van de kerk zelf, dat is 2/9 van de lengte van het atrium; maar aan de lange zijden zijn de galerijen smaller, namelijk 1/4 van de atriumbreedte dat is 4,30 meter.’

‘Deze galerijen aan de lange zijde van het atrium laten dus tussen zich in een breedte over van 8,90 meter, iets meer dan 8,60 de afgeleide van 10 meter en het 2/3 deel van 13,20 meter.’

‘Omdat de grote vorm van het gebouw overeenkomt met de kernvorm van de blanke vormen, bedraagt de hoogte van het gebouw tot aan de nok van het dak 13,25 meter. Hiervan is dan 3/7 deel besteed voor de hoogte van de gallerijen en 4/7 deel voor de lantaarn.Ook in lengte en breedte beslaat de lantaarn 4/7 deel van het gebouw zodat zijn vorm overeenkomt met die van het hele gebouw.’

5,70 m x 7,50 m = 3:4

‘De hoogte van de pijlerstelling van de ramen is 3/7 deel van die van de lantaarn, zodat de hoogtes van de boven elkaar geplaatste pijlerstellingen zich verhouden als 4:7. De galerij heeft een pijlerstelling van 5,70 meter hoog, de ramen hebben er een van 3,25 meter.’

3,20m x 7,50 m = 3 : 7

III

‘Hoogte en breedte van ieder wandstuk, zowel van de galerijen als van de ramen staan in de grondverhouding zodat de breedtes van de respectievelijke wandstukken 4,3 meter en 2,45 meter bedragen.’

III

‘Hoogte en breedte van ieder wandstuk, zowel van de galerijen als van de ramen staan in de grondverhouding zodat de breedtes van de respectievelijke wandstukken 4,3 meter en 2,45 meter bedragen.’

Voor de galerijen betekent dat 7 travee-en in de lengte en 3 in de breedte, en voor ramen 12 in de lengte en 5 in de breedte.’