Een abdij in België

Schaal 1 — Positie op de site
Orde van grootte
Schaal 1 — Algemeen geometrisch schema
Schaal 2 — De kloostercel
Schaal 2 — Matenschema van de kloostervleugels
Organisatie plan
Schaal 2 — De halve ruimte
Schaal 2 — De trappenhal
Schaal 2 — De kerk

Schaal 1 — Positie op de site

De onderstaande analytische tekeningen zijn gemaakt naar aanleiding van een reeks workshops tussen 2010 en 2014, in Abdij Roosenberg. Ik ben architect Frans Ruijs zeer dankbaar voor zijn bijdragen.

Net als in schema 9 van het cella – hof – domein model, koos Dom Van der Laan een perifere dispositie voor het gebouw op de site.

De wijze waarop het gebouw gepositioneerd is creëert 2 tuinen: een meer private tuin voor de zusters aan de oost zijde en een grotere tuin aan de zuidzijde voor de gasten.

Het gebouw staat in verhouding met de tuin als 3:4

Door de positie van het gebouw wordt het voorplein de maatstaf voor het domein, het is 1:7 van het gehele domein.

III

Hij deelt de overige 6:7 op volgens de grondverhouding. Dit geeft een totale reeks van: 1:7 – 2:5 – 2:4

De positie van het gebouw wordt gedefinieerd als 2:5, Dit is voor Van der Laan de meest gebalanceerde of ‘eustyle’ verhouding: de superpositie van een duidelijk binnen bovenop een buiten. We zullen zien dat deze verhouding terugkeert in verschillende delen van het gebouw.

Read more about ‘Tussen binnen en buiten’

Theorie Schaal I: van de cel en de stad Tussen binnen en buiten

Orde van grootte

In Abdij Roosenberg werkt Dom Van der Laan met een cella van 351 cm. De wanden hebben een dikte van 49 cm. Op basis van deze dimensies zijn er 3 ordes van grootte ontwikkeld.
– De wanddelen en vensteropeningen variëren tussen 0,5 m en 3,5 m
– De grotere ruimtes en kloostervleugels variëren tussen 3,5 m en 25 m
– Het domein, of de locatie, is 49 keer groter dan de cella, oftewel 175 meter

Dit resulteert in vier ordes van grootte zoals links getoond wordt. Deze specifieke reeksen van maten zijn gebruikt voor het ontwerpen van Abdij Roosenberg. Nogmaals, ze zijn zoals de toetsen van de piano, waaruit het ontwerp is samengesteld. Dit wordt getoond in praktische voorbeelden op de volgende pagina’s. U kunt uw bladwijzer naast de analyse plaatsen om de exacte maten te volgen.

0,5 m wand dikte
3,5 m cella
25 m hof
175 m domein

Van der Laan drukt de concrete maten van het gebouw uit in cm.

Read more about ‘Definiërende numerieke waarden van de verhouding’

Theorie Van ratio naar bouwmaten Definiërende numerieke waarden van de verhouding

Schaal 1 — Algemeen geometrisch schema

Het plan van Abdij Roosenberg is geen vierkant.

Het is een geometrisch figuur met twee rechte hoeken, een stompe en een scherpe.

Het volgt een nauwkeurig geometrisch schema, dat een rotatie omvat waarbij een verhouding ontstaat tussen de rechte vleugel en de geroteerde vleugel van 5: √26.

III

Het resultaat is dat de Noord, Zuid en Oost vleugel verhouden tot elkaar als de drie opeenvolgende maten in een orde van grootte. De assen van de Westvleugel hebben een lengte van bijna 5.026 cm, een afgeleide maat van de Oostelijke vleugel, dus bijna een verhouding van 6:7.

Als zodanig dat zowel de tijd van beweging door het klooster rond de centrale hof als het aantal stappen die men neemt om zich te bewegen van de ene ruimte naar de andere, ook bepaald is door het Plastische getal.

Noord vleugel : zuid vleugel = 3330 cm : 4410 cm = 3:4

Zuid vleugel : Oost vleugel = 4410 cm : 5843 cm = 3:4

West vleugel = 5075 cm = geen maat van het stelsel

Read more about ‘Tussen massa en ruimte’

Theorie Schaal II: het huis Tussen massa en ruimte

Schaal 2 — De kloostercel

De kloostercel of de gastenkamer is de kleinste ruimtelijk eenheid.

wand : cella = 1:7

Abdij Roosenberg is de eerste plek waar Dom Van der Laan een typologie van een kamer voor één persoon ontwierp. Twee vierkante ramen kijken uit op de hof. De cel is voorzien van een bed met nachtkastje, een kleerkast en een tafel en stoel.

De kloostercel meet 3,51 m x 4 m, dit is een verhouding van 6:7. Op de tekening met isometrsich perspectief kunnen deze maten gemakkelijk geteld worden door het tegelpatroon van 49 cm x 49 cm.

Schaal 2 — Matenschema van de kloostervleugels

Breedte van de basisvleugel : dubbele nabijheid.

2 x 465 cm = 930 cm

Breedte van de kerkvleugel:

2 x 816 cm = 1632 cm

III

Breedte van de basisvleugel : breedte van de kerkvleugel

930 cm : 1632 cm = 4:7

Abdij Roosenberg heeft 12 cellen voor de zusters in de Zuid vleugel en 25 cellen voor de gasten in de West vleugel.

Organisatie plan

1 inkom
2 voorplein
3 kerk
4 hof
5 sacristie
6 zitkamer
7 bureau
8 zitkamer
9 studeer ruimte
10 atelier
11 recreatie
12 trappen
13 refter
14 keuken
15 afwas ruimte
16 refter voor de gasten
17 conferentie ruimte
18 ontvangsthal
19 museum
20 portiers loge
21 abdij ingang

Schaal 2 — De halve ruimte

Alle ruimtes op de gelijkvloers, bijvoorbeeld de refter en de bibliotheek, zijn gevormd volgens de specifieke formule van de hal ruimte, meer specifiek als een hal ruimte waarbij er enkel een galerij is langst een zijde.

De halve ruimtes in Abdij Roosenberg zijn 930 cm breed. De lengte is irrelevant voor de expressiviteit van deze ruimte en varieert voor elke zaal.

De galerij is 2/5 de van de gehele breedte om zo Dom Van der Laans ‘eustyle’ compositie te bereiken: de galerij is in superpositie van de gehele halve ruimte en verdeelt deze niet in twee.

Breedte van de galerij : breedte van de hal

345 cm : 930 cm = 2:5

De traveemaat wordt gedefinieerd door penanten en is dezelfde als die van de cella: 400 cm. Dit zorgt voor een trager ritme van drie in de ruimte.

De travvemaat gedefinieerd door de ramen is 3:4 van die van de cella: 260 cm. Dit zorgt voor een sneller ritme van vier in de ruimte.

Van der Laan introduceert een superpositie van 2 ruimte ritmes: vier raamverdelingen en drie pijlerstellingen.

III

De raamverdeling:

130 cm : 260 cm = 2:4

De pijlerstelling:

83 cm : 400 cm = 2:9

araeostylos

Read more about ‘5 kolomstellingen en 5 raamverdelingen’

Theorie Schaal III: de wand 5 kolomstellingen en 5 raamverdelingen

Voor de gevel van Abdij Roosenberg, ontwikkelde Dom Van der Laan een algemene formule die bestaat uit een massieve basis en een open fries, georganiseerd door twee horizontale rijen van ramen. De open fries is in verhouding met de gehele facade als 2:5, dit is terug een ‘eustyle’ bepaling van superpositie.

De fries en basis hebben beiden een specifiek karakter, ze reflecteren de vorm en het ritme van de innerlijke ruimte.

fries : geheel = 260 : 702 = 2:5

Dezelfde verhouding als de halve ruimte.

De bovenste fries is opgevat als een repetitieve fries van gekoppelde, vrijwel vierkante ramen. Deze ramen vertegenwoordigen de reeks van cellen, ook een vierkant in plan. Er zijn twee ramen per cel. De massieve wanddelen zijn eerder klein hier, het zijn de gemaakte wanddelen die de ramen doen ontstaan. De kleine penant is altijd 1/3 van de brede penant. De hoogte van de fries ramen is in verhouding tot de hoogte van het gebouw als 1:5.

bovenste ramen: 130 cm : 130 cm

De ramen in de basis hebben een verhouding van 3:4. Ze vormen geen doorlopende reeks, maar meer georganiseerd in groepen die de halve ruimten aan de buitenkant uitdrukken. De wanddelen zijn groter en daarom zijn deze ramen ‘gemaakt’ of gesneden uit de wand.

130 cm :172 cm = 3:4

Latei en dorpel zijn doorlopende betonnen balken. De hoogte van de latei en de dorpel zijn in verhouding als 4:3.

Schaal 2 — De trappenhal

De gelijkvloers en de eerste verdieping zijn verbonden met elkaar door een trappenhuis dat de lengte heeft van twee traveeën. De trap zelf is gevormd door een sleuf tussen de buitengevel en een nieuwe parallelle wand. De sleuf is verlicht van bovenuit door 4 ramen op de eerste verdieping. Op deze manier reist het licht naar beneden langs de trap, waardoor het een helder brandpunt wordt in een eerder donkere hal. Dit wordt versterkt doordat er een opwaartse beweging naar de sleuf wordt aangekondigd door de eerste vijf treden: eerst een beweging naar het licht, dan een beweging langs het licht. Op de eerste verdieping heeft de parallelle wand een hoogte van 1 meter, waardoor het perspectief zich opent als men naar boven beweegt.

De trap is twee traveematen breed: 2 x 400 cm = 800 cm

Met een breedte van 930 cm, bereikt het de verhouding van 6:7.

De kolommenrij die de dispositie van de halve ruimte definieert wordt doorgetrokken in de gehele vleugel, dus het kruist ook het trappenhuis waar deze een 2:5 ‘eustyle’ verhouding definiëren.

Breedte van het trappenhuis: 930 cm

Breedte van de galerij: 345 cm

Galerij : trappenhuis

2:5

III

De trap zelf is 196 cm breed. De sleuf parallel met de gevel is in een verhouding van 2:9 tot het gehele trappenhuis.

Breedte van het trappenhuis: 930 cm

Breedte van de trap: 196 cm

Trap : trappenhuis

2:9

De opening tot het klooster is ingesteld op 228 cm van de zijde, of 2:7 van het trappenhuis.

Schaal 2 — De kerk

De kerk van Abdij Roosenberg heeft een uitzonderlijke vorm. Het is gemaakt vanuit een superpositie van een rechthoekige basis en een achthoekige lantaarn. Dom Van der Laan ziet de achthoek als een primitieve formule om wanddelen samen te brengen tot een ruimtelijke omsluiting door juxtapositie. Breedte en hoogte zijn georganiseerd volgens de verhouding van het plastische getal 3:4. Het tabernakel is gesitueerd in een kleine apsis achter het altaar. Deze formule van een gecentraliseerde kerk laat toe dat het altaar zich in het midden bevindt, met de gelovigen er nauw omheen verzameld. Dom Van der Laan noemde dit een viervoudige nabijheid: een grote cella in het midden. Hierdoor is de binnenruimte wat gebouwd is, terwijl de buitenruimte over is. Dit resulteert in een spanning rond de achthoek, tussen de ruimtes grenzend aan de ingang en de apsis en de twee smalle gangachtige ruimtes aan de zijkant.

Breedte en lengte zijn georganiseerd volgens het plastische getal 3:4

1632 cm : 2162 cm

3:4

Basis

1632 cm : 1897 cm

6:7

III

Apsis

265 cm

265 cm : 1897 cm

1:7

8 achthoekige zijden

530 cm

hoogte van de kerk: 930 cm

breedte : hoogte

1632 cm : 930 cm

3:4

basis : achthoekige lantaarn

530 cm : 400 cm

3:4